Trzysta sześćdziesiąt tysięcy ukraińskich uczniów w polskich szkołach. Jak się czują? Jak sobie z tym radzi polski system edukacji?
Inwazja Rosji na Ukrainę 24 lutego 2022 roku była eskalacją wojny trwającej od 2014 roku. Tysiące Ukraińców ruszyło do zachodnich granic swojego państwa. Już pierwszego dnia konfliktu na przejściach granicznych z Polską, Słowacją, Węgrami, Mołdawią i Rumunią stanęły kolejki pojazdów i pieszych. Większość uchodźców stanowiły kobiety i dzieci. I większość osób szukających pomocy trafiła do Polski.
W ostatnich miesiącach roku szkolnego 2021/2022 edukację w ramach polskiego systemu podjęło około 200 tysięcy dzieci pochodzących z Ukrainy, z czego około 40 tysięcy trafiło do placówek przedszkolnych. Większość dzieci i młodzieży (około pół miliona) nie została zapisana do polskich szkół ze względu na zdalną kontynuację edukacji w systemie ukraińskim lub oczekiwanie rodziców na rozpoczęcie nowego roku szkolnego.
Podczas spotkania, które odbyło się 3 czerwca 2022 roku w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i Nauki, kuratorzy oświaty, organizacje pozarządowe oraz samorządy wskazali wyzwania, które wiążą się z przyjęciem do polskich szkół w krótkim czasie tak dużego odsetka dzieci i młodzieży z doświadczeniem wojny.
Według danych Ministerstwa Edukacji i Nauki na 3 października 2022 roku tylko w małopolskich szkołach podstawowych uczy się 10 981 uczniów uchodźców z Ukrainy. W klasach I-III edukację podjęło 3661 uczniów, natomiast w klasach IV-VIII 5950 uczniów. Większość dzieci i młodzieży przybyłej do Polski po 24 lutego to osoby kontynuujące naukę na poziomie podstawowym.
W ramach projektu „Uniwersytet Odpowiedzialny” realizowanego przez Fundację Gospodarki i Administracji Publicznej we współpracy z Uniwersytetem Ekonomicznym w Krakowie, grupa ekspertów (Magdalena Głowacka, Jakub Głowacki, Jadwiga Pieronkiewicz-Kowalska, Rafał Sułkowski, Liudmyla Rudyk oraz Joanna Pieronkiewicz-Szpernal) przeprowadziła badania i opracowała raport pt. „Modelu integracji uczniów z Ukrainy w szkołach województwa małopolskiego”. Raport przetłumaczony został także na język ukraiński.
Niniejszy raport miał na celu opracowanie modelu mającego wspierać społeczność ukraińską w życiu w Polsce. Podczas prac nad jego stworzeniem analizie zostały poddane dane statystyczne dotyczące regionu oraz ankiety przeprowadzone wśród rodziców uczniów ukraińskich, a także nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych z Małopolski. Przeprowadzone badanie umożliwiło identyfikację kluczowych problemów w obszarze integracji uczniów z Ukrainy w polskich szkołach, które w dużej mierze tożsame są z problemami wykazanymi na forum ogólnokrajowym. Zebrane podczas badania dane pozwoliły na stworzenie zestawu dobrych praktyk oraz rekomendacji dla decydentów odpowiadających za sektor oświatowy w Małopolsce.
Najważniejsze konkluzje z badania:
• Przygotowanie szkół do przyjęcia uczniów-uchodźców jest oceniane przez nauczycieli raczej dobrze. Lepiej w tym porównaniu wypadają szkoły wiejskie niż miejskie.
• Głównymi problemami, które pojawiały się w pracy z uczniami uchodźcami z Ukrainy, były brak znajomości języka oraz niska motywacja uczniów do nauki. Ten drugi czynnik jest mocno związany z poczuciem tymczasowości dzieci i młodzieży w polskich szkołach oraz niekiedy z jednoczesnym kontynuowaniem edukacji w szkole ukraińskiej w formie zdalnej.
• Małopolskie szkoły na terenach wiejskich przyjmują stosunkowo dużo młodych uchodźców w relacji do wszystkich uczniów w szkole. Warto rozważyć różne formy wsparcia dla tych właśnie szkół.
• Poziom inkluzji uczniów uchodźców jest oceniany przez nauczycieli bardzo słabo. Nieco lepiej sytuacja wygląda pod tym względem na terenach wiejskich, a najgorzej w małych miastach (do 50 tysięcy mieszkańców).
• Pozytywnym zjawiskiem jest dość dobrze przebiegająca integracja uczniów uchodźców w polskich grupach rówieśniczych. Co warte podkreślenia, im mniejsze miejscowości, tym ten proces jest lepiej oceniany.
• Instytucja asystentów kulturowych jest oceniana nieźle, jednak na terenach wiejskich zauważalny jest problem z jakością ich pracy.
• Jednym ze wskazywanych problemów jest to, że nie wszyscy rodzice z Ukrainy rozumieją polski system edukacyjny i nie czują potrzeby w motywowaniu oraz zachęceniu dzieci do uczenia się w szkole. Rozwiązanie? Na przykład specjalnie organizowane zebrania dla rodziców z Ukrainy z asystentem kulturowym, który przekazuje, z jakiej pomocy mogą korzystać dzieci, gdzie i jaka informacja znajduję się w dzienniku elektronicznym, czego od nich oraz ich dzieci oczekuje się w szkole.
Badanie oraz raport powstały w ramach projektu „Uniwersytet Odpowiedzialny – Sieć Szkolnych Klubów Innowacji i Przedsiębiorczości” zrealizowanego przy wsparciu finansowym Województwa Małopolskiego. Projekt został objęty Patronatem Honorowym przez Martę Malec-Lech, Członka Zarządu Województwa Małopolskiego.
